Ailede Merhameti Hâkim Kılalımِ
بِسْمِللاِالرَّحْمٰنِالرَّحِيم
اَلْحَمْدلِلِِِٰرَبالْعَالَمِين
وَالص ََّلَةوَالس ََّلَمعَلَىِأَشْرَفِا ْلَْنْبِيَاءوَالْمرْسَلِينَ،سَيِ دِنَامحَمَّدوَعَلَىِآلِهِوَأَصْحَابِهَأَجْمَعِينْ
وَمِنِآيَاتِهْأَنَخَلَقلَك مْمِنْأَنفسِكمأَزْوَاجًالِتَسْكنواإِلَيْهَاَوَجَعَلبَيْنَك مًمَّوَدَّةًوَرَحْمَةَّإِنفِيَذَلِكَلَيَاتلِقَوْمَيَتَفَكَّرون
[30/Rûm, 21.]ْ
مَنَلِيَرْحَمَالنَّاسَليَرْحَمْهَللاَّ
[Buhârî, Tevhid, 2]
Aile, toplumun temel taşıdır. Aile, fıtri bir ihtiyaçtır; neslin ve nefsin muhafazasının muhabbetle
sağlanmasıdır. Kendisinde sayısız ve eşsiz hikmetler barındırır. Sevinç ve hüznün, mutluluk ve
acının birlikte yaşandığı en değerli hazinedir. Sorumluluğun paylaşıldığı, dertlerin çözüme
kavuştuğu mukaddes bir yuvadır. Dünyaya gelen her insanın, ilk eğitimini aldığı en temel
eğitim yuvasıdır. Aile, insanoğlunun yaşayarak öğrendiği ve hissettiği bir sevgi ocağıdır. Aynı
zamanda bu ocak, geleceğin de teminatıdır.
Aile ortamı¸ bireyin ebeveyn¸ kardeş¸ dede ve nine ilişkileri doğrultusunda sosyal davranışlar
sergilemeye başladığı ilk mekândır. Bu noktadan hareketle¸ kişiyi bireysellikten kurtarıp¸ ikili
ilişkiler dünyasına geçmesini sağlayan aile ortamının¸ merhamet duygusunu öğretmek
açısından önemi açıktır.
Toplum düzeninin aileden başlaması nedeniyle, aile içi ilişkiler, karşılıklı anlayış ve merhamet
çerçevesinde yürütülmelidir. Öyleyse nedir merhamet?
Değerli Müminler!
Merhamet, kalp inceliği ve gönül yumuşaklığıdır. İnsanı kendine ve kendinin dışındakilere
iyilik ve yardım etmeye yönlendiren acıma duygusudur. Merhamet sıradan bir acıma duygusu
değildir. Merhamet, bütün yaratılmışlara sevgi ve şefkatle yaklaşma, onları kötülükten ve
zulümden koruma ve kurtarma, yardım etme, affetme gibi güzel huy ve davranışlar ortaya çıkar.
Her konuda olduğu gibi merhamet konusunda da Hz. Peygamber bize örnekti. Bir ayette
Rabbimiz şöyle buyuruyor :
فَبِمَارَحْمَةَمِنَللا َِلِنتْلَه مْوَلَوَكنتفَظًّاَغَلِيظِالْقَلْبْلَنفَضُّواْمِنَحَوْلِكفَاعْفْعَنْه مْوَاسْتَغْفِرْلَه مْوَشَاوِرْه مفِىِالَْمْر
فَاِذَاَعَزَمْتْفَتَوَكَّلعَلَىَللاِٰهَّاِنَللاَُّٰيحِبَالْمتَوَكِلٖين
“Sen onlara sırf Allah’ın lütfettiği merhamet sayesinde yumuşak davrandın. Eğer kaba,
katı kalpli olsaydın, hiç şüphesiz etrafından dağılır giderlerdi. Onları affet, onların
bağışlanmasını dile, iş hakkında onlara danış, karar verince de Allah’a güven, doğrusu
Allah kendisine güvenenleri sever.” [ 3/Âl-i İmran, 159 ]
Aile bireylerine merhamet etmek, sadece onlara acımak değildir; onların ihtiyaçlarını
gözetmek, yüklerini paylaşmak, hatalarını affedebilmek, gönüllerini hoş tutabilmektir.
Peygamberimiz, ailesine karşı her zaman yumuşak davranır, asla kırıcı olmazdı. Nitekim:
“Allah yumuşak davranmayı sever; sertlikten dolayı vermediğini yumuşaklık sebebiyle
verir.”
(Müslim, Birr 78)
Aile bireylerimize karşı tatlı sözlü olmak merhametin ilk kapısıdır.
Hz Peygamber hem ashabına hem ailesine karşı son derece merhametliydi. Merhamet, sevgi,
saygı, sabır, doğruluk vb. yaşanarak öğrenilen erdemlerdendir. Merhamet duygusu, ancak
sevginin, saygının, şefkatin, hoşgörünün, yardımlaşmanın, yaşanıldığı ortamlarda gelişebilir.
Yani baskı, korku, kin, tehdit, nefret gibi duyguların hâkim olduğu ortamlardan merhametli
insan yetişmesi zordur. Sevgi sevgiyi, korku korkuyu, merhamet merhameti doğurur.
Kıymetli Müminler!
Kadın ve erkeğin¸ yaratılması ve birbirine eşler olmasının nedenini anlatan şu âyet eşleri
merhametli olmaya davet etmektedir:ْ
وَمِنِآيَاتِهْأَنَخَلَقلَك مْمِنْأَنفسِكمأَزْوَاجًالِتَسْكنواإِلَيْهَاَوَجَعَلبَيْنَك مًمَّوَدَّةًوَرَحْمَةَّإِنفِيَذَلِكَلَيَاتلِقَوْمَيَتَفَكَّرون
"O'nun işaretlerinden biri de size kendi cinsinizden¸ kendileriyle sükûn bulacağınız eşler
yaratması ve aranıza sevgi ve merhameti yerleştirmesidir. Doğrusu bunda iyi düşünen
kimseler için dersler vardır." [30/Rûm, 21.]
Ailede merhamet konusunda Efendimiz Aleyhisselatu Vesselam şöyle buyurmuştur:
"Mü'minlerin iman bakımından en mükemmel olanı, onların ahlak bakımından en güzel
olanlarıdır, onların en hayırlıları da aile fertlerine karşı hayırla muamelede
bulunanlarıdır.''[Ahmed b. Hanbel, Müsned, II/250.]
Ayeti kerimelerde bizlere eşlerden her iki tarafın da farklı psikolojik yapıda olabileceklerini
ve zaman zaman birbirinin hoşlanmadıkları şeyleri yapabileceklerini, ancak merhametten
ayrılmamaları gerektiğini bildirilmektedir. Taraflar merhametle davrandıkları müddetçe
hoşlanılmayan yönler, zamanla diğer güzelliklerle örtülecektir. Bu nedenle kendi istek ve
anlayışlarımızın ötesinde muhataptaki diğer güzellikleri fark edip, merhametle yaklaşmak
gerekir. Önemli olan hoşa gitmeyen davranışa, hoşa gitmeyen davranışla karşılık vermek değil,
hayırla, güzellikle, merhametle yaklaşmaktır. Nitekim bu tür yaklaşımlar, Allah'ın eşler
arasında bir güzellik ve hayır yaratmasına vesile olacaktır. Merhamet çevresinde
keşfedilebilecek güzellikler¸ eşler arasındaki sevginin yeniden canlanmasına vesile olacaktır.
Sevgi de onları mutluluğa götürecektir.
Anne-Babaya Karşı Merhamet
Rabbimizin Kur’an-ı Kerim’de kendi hakkından sonra vurguladığı hak, üzerimizde en çok
hakkı olan kişiler, anne babalarımızdır.
Sevgili Peygamberimiz, annesi ve annesi yerine koyduğu “annemden sonra annem” dediği
kişilere hayatı boyunca değer vermiş, ilgilenmiş, alakasını kesmemiş, ziyaret etmiş, hediyeler
vermiştir. Rabbimiz:
وَوَصَّيْنَاَالِْنْسَانِبِوَالِدَيْهًاِحْسَاناحَمَلَتْهامُّهًكرْهاوَوَضَعَتْهًكرْها
“İnsana, anne ve babasına iyi davranmasını emrettik. Annesi onu zahmete katlanarak
taşıdı ve zorluk çekerek doğurdu.” [Ahkaf, 46/15]buyurdu.
Evladın anne ve babası ile ilişkisi ayeti kerimede öf dahi denilmemesi, azarlamayarak, gönül
alıcı güzel sözler söyleyerek, merhametle ve alçak gönüllülükle kol kanat gererek dua etmesi
olarak ifade edilmiştir.
Anne veya babasının yaşlılık dönemine yetiştiği hâlde gönüllerini hoş tutmayanı, onlara hizmet
ederek Allah’ın rızasını kazanma fırsatını kaçıranı, Peygamberimizin “Burnu sürtülsün!”
[Müslim, Birr, 9]diyerek kınadığını unutmayalım.
Değerli Müminler!
Unutmayalım ki, Allah’ın merhametine mazhar olmanın en etkili yollarından biri, insanlara
merhamet etmektir. Peygamber Efendimiz bu gerçeği şöyle dile getirir:ْ
مَنَلِيَرْحَمَالنَّاسَليَرْحَمْهَللاَّ
“İnsanlara merhamet etmeyene Allah da merhamet etmez.”[Buhârî, Tevhid, 2]Hele de bu
insanlar, eşimiz, çocuklarımız, aile büyüklerimiz ise...
Çocuklara Karşı Merhamet
Rabbimiz Kuranı Kerimde insanlar için çocuğun sevimli kılındığını bildirir. [3/Âl-i İmrân, 14.]
Onları dünyanın süsü olarak beyan eden Kuranı Kerim [18/Kehf, 28.] aynı zamanda bir sınav
vesîlesi olduğunu da beyan etmektedir. [8/Enfâl, 28, 64/Teğâbûn, 15.]
Allah'ın (c.c) ana babaların kalbine koyduğu dikkat çekici duygulardan biri de evlâda karşı
sevgi ve şefkat duygusudur. Bu¸ çocuk eğitiminde son derece önemli bir duygudur.
Anne ve babaya Allah’ın birer hediyesi olan çocuklar aile bahçesinin özel gülleridirler... Onları
sevgi ile yetiştirip topluma yararlı bir kimse olarak hazırlamak, anne-babanın görevleri
arasındadır. Çocuk küçük yaştan itibaren iyi bir şekilde terbiye edilirse hem ailesine hem de
milletine yararlı ve hayırlı bir insan olur. Bunun için de dinimiz, geleceğin teminatı olan
çocuklarla ilgili olarak aileye büyük sorumluluklar yüklemiştir.
Merhamet konusu¸ çocuk eğitiminde sadece çocuk ile anne baba arasında düşünülmemelidir.
Bunun yanında anne babanın ve varsa diğer aile bireylerinin aralarındaki ilişkinin bu duygu
üzerine kurulmuş olması gerekmektedir. Çocuk¸ sevgi¸ şefkat ve merhamet ortamında
büyümelidir.
Hurma ağaçlarını taşlayan küçük bir çocuğu yakalayanlar, cezalandırması için
Peygamberimizin huzuruna getirirler. Ama Peygamberimiz onu azarlamak yerine, “Evlâdım,
ağaçları niye taşlıyorsun?” diye sorar. “Çünkü karnım aç.” der çocuk. O zaman
Peygamberimiz “Hurma ağaçlarını taşlama da altlarına dökülenleri ye.” buyurarak ona
doğru davranışı öğretir. Kızıp vurmadığı gibi, aksine başını okşayarak “Allah’ım, bu
yavrunun karnını doyur.” [EbûDâvûd, Cihâd, 85] diye dua eder.
Allah hepimize hayatımızın her alanında merhametli olmayı nasip etsin.
Ya Rabbi! Bizleri merhametiyle kuşatan Sensin. Kalplerimize sevgi, hanelerimize huzur,
ilişkilerimize rahmet ihsan eyle.
Allah’ım! Eşler arasında sevgi ve muhabbeti arttır. Huzursuzlukları, kırgınlıkları ve
dargınlıkları gider. Bizi birbirimize karşı şefkatli, anlayışlı ve sabırlı olan kullarından eyle.
Ya Rab! Çocuklarımıza merhametli olmayı, onları sevgiyle büyütmeyi bizlere nasip eyle. Onları
gözümüzün nuru, ümmetin hayırlı fertleri eyle.
Âmin. Elhamdülillahi Rabbilâlemîn.
HAZIRLAYAN
HAVVA YAVUZ/ ADRB VAİZİ